Πανελλαδική Συνδιάσκεψη στην Καρδίτσα. 19-10 -2024
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ ΕΝΩΣΗΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ
Θέμα: «Μητρότητα: φυσική ή υποβοηθούμενη, τεκνοθεσίες»
Καρδίτσα – Σάββατο 19 Οκτωβρίου 2024
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Α Μέρος: Ανοιχτή εκδήλωση
9.30 – 10.00 Προσέλευση – Εγγραφή
10.00-10.30 Έναρξη από την Πρόεδρο του Παραρτήματος
Καρδίτσας Δώρα Μέλλου
Χαιρετισμοί εκπροσώπων Περιφερειακής και
Τοπικής Αυτοδιοίκησης
10.30-10.45 Δέσποινα Λογιάδου Πρόεδρος Π.Δ.Σ.
«Γιατί επιλέξαμε αυτό το θέμα και την πόλη
της Καρδίτσας»
10.45-11.15 «Παρένθετη Μητρότητα και Βιοηθικά
Διλήμματα» Κοκώνας Χατζαντώνη,
Δρ. Βιολογίας. Παρουσιάζει η Χρυσούλα
Σαπουλίδου, Γραμματέας Παρ/τος Κω
11.15-11.45 Συμπερίληψη και ανεκτικότητα: Καταγραφή απόψεων για την τεκνοθεσία και την παρένθετη κύηση. Παρουσιάζουν η Λίτσα Αλεξάνδρου Πρόεδρος Παρ/τος Αχαρνών και η Δρ. Αναστασία Παμουκτσόγλου
11.45-12.15 «Μητρότητα-Οικογένεια-Γεννητικότητα» Κατερίνα Σταθοπούλου, φιλόλογος , Πρόεδρος Μορφωτικού Συλλόγου Δήμου Σοφάδων
12.15-13.00 Ερωτήσεις – Τοποθετήσεις
13.00 14.30 Διάλειμμα για πρόχειρο φαγητό
Β Μέρος: Κλειστή συνεδρίαση
14.30 – 15.30 Παρουσίαση εισήγησης ενός Περιφερειακού Συμβουλίου με θέμα: ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΕΚΝΟΘΕΣΙΑ. Τοποθετήσεις – Συμπεράσματα
15.30- 17.00 Οργανωτικά θέματα και προτάσεις για το θέμα που θα επεξεργαστούμε το 2025
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗΣ ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗΣ 2024-ΚΑΡΔΙΤΣΑ
ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ: ΦΥΣΙΚΗ Η ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗ, ΥΙΟΘΕΣΙΕΣ
Μητρότητα – Οικογένεια – Υπογεννητικότητα
Η μητρότητα, φυσική ή υποβοηθούμενη, είναι αναμφίβολα μια έννοια καίριας σημασίας μιας και αποτελεί μια διαδικασία συνέχισης, όχι μόνο της ανθρώπινης ζωής αλλά και της εθνικής υπόστασης. Επομένως κάθε χώρα, ιδιαίτερα αυτές που έχουν πρόβλημα υπογεννητικότητας, όπως η Ελλάδα, θα πρέπει να πάρει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία της.
Η οικογένεια, ως θεμέλιο της συντήρησης και προαγωγής του Έθνους, καθώς και ο γάμος, η μητρότητα και η παιδική ηλικία αλλά και το δικαίωμα στην οικογενειακή ζωή όλων, προστατεύονται από το Σύνταγμα και τους νόμους. (άρθρο 21§1 Συντ). Αυτό σημαίνει ότι το Σύνταγμα υποχρεώνει το κράτος στη λήψη θετικών μέτρων προστασίας της οικογένειας. Ο νόμος 1329/1983, για το οικογενειακό δίκαιο, ρυθμίζει τις οικογενειακές σχέσεις μεταξύ των συζύγων (διαφορετικού φύλου) καθώς και των γονέων με τα τέκνα τους με βάση την αρχή της ισότητας στις ευθύνες και τα δικαιώματα.
Τα προβλήματα της σύγχρονης Ελληνικής Οικογένειας
Η σύγχρονη ελληνική οικογένεια, όπως και οι οικογένειες σε όλο τον κόσμο, έρχεται αντιμέτωπη με μια σειρά από κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές και προκλήσεις. Κύριες προκλήσεις είναι: οικονομικές δυσκολίες, αλλαγές στους ρόλους των φύλων, διαζύγια και μονογονεϊκές οικογένειες, τεχνολογία και ψηφιακή επίδραση, μετανάστευση, γήρανση πληθυσμού και δημογραφικές αλλαγές, ενδοοικογενειακή βία, στέγαση, αλλαγή φύλου που θέτουν νέα ζητήματα στις οικογένειες.
Νέα πρότυπα οικογένειας δημιουργούνται. Αυξάνονται οι διαφορετικοί τύποι της οικογένειας, όπως οι μονομελείς , οι μονογονεϊκές οικογένειες και οι ομόφυλες, και είναι πλέον αποδεκτοί από τους περισσότερους. Πολλά ζευγάρια επιλέγουν την ελεύθερη συμβίωση χωρίς την απόκτηση παιδιών, είτε την απόκτηση παιδιών σε μεγαλύτερη ηλικία, χωρίς να έχουν παντρευτεί με θρησκευτικό ή πολιτικό γάμο. Στην Ελλάδα το ποσοστό μονογονέων φτάνει το 8%.Οι μονογονείς αντιμετωπίζουν συνήθως προβλήματα οικονομικά, κοινωνικά και ψυχολογικά.
Παρά τις προκλήσεις, η ελληνική οικογένεια διατηρεί την ανθεκτικότητά της και προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες. Η αλληλεγγύη, η αγάπη και η υποστήριξη μεταξύ των μελών της παραμένουν θεμελιώδεις αξίες.
Υπογεννητικότητα
Στην Ελλάδα κατά την τελευταία δεκαετία, ο περιορισμός των γάμων και η αύξηση των διαζυγίων οδηγεί και στη μείωση των γεννήσεων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το 2017: Στην Ελλάδα γεννήθηκαν 88.553 παιδιά, εκ των οποίων σχεδόν τα μισά (47,7%) ήταν πρωτότοκα.
Η Ελλάδα παρουσιάζει χαμηλό ποσοστό γονιμότητας και συγκεκριμένα οι Ελληνίδες γεννούν 1,35 παιδιά (το 2017), όταν για να είναι σταθερός ο πληθυσμός της χώρας πρέπει να γεννιούνται από κάθε γυναίκα 2,1 παιδιά. Ωστόσο, εκτεταμένες έρευνες μεταξύ των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας στη χώρα μας έχουν δείξει ότι ο επιθυμητός αριθμός παιδιών ξεπερνά το όριο αναπλήρωσης των γενεών (2,1 παιδιά). Αυτό δείχνει ότι υπάρχει χάσμα ανάμεσα στην επιθυμία απόκτησης παιδιών και στην πραγματικότητα, επειδή δεν προσφέρονται οι συνθήκες για τη δημιουργία οικογένειας. Η μέση ηλικία των γυναικών όταν αποκτούν το πρώτο τους παιδί αυξάνεται. Οι Ελληνίδες αποκτούν κατά μέσο όρο το πρώτο τους παιδί στην ηλικία των 30,3 ετών. Στην Ελλάδα δε, εμφανίζεται και ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά πρώτων γεννήσεων από μητέρες ηλικίας άνω των 40 . Αυτή η αναβολή της τεκνοποίησης και της απόκτησης του πρώτου παιδιού πολύ φυσιολογικά μειώνει τις πιθανότητες απόκτησης και δεύτερου ή τρίτου παιδιού.
Η καθυστέρηση απόκτησης τέκνων παράγει πολύ χαμηλά ποσοστά γονιμότητας που διαρκούν για δεκαετίες. Κατά τη διάρκεια αυτή, η βάση της πληθυσμιακής πυραμίδας συρρικνώνεται και ως εκ τούτου οι νέες γενιές είναι πολύ συρρικνωμένες: Η εξέλιξη αυτή παράγει συστηματικά όλο και λιγότερα παιδιά. Οι νέοι άνθρωποι κοινωνικοποιούνται σε ένα περιβάλλον με λίγα παιδιά και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερο ιδανικό μέγεθος της οικογένειας στην επόμενη γενιά.
Η μείωση των γεννήσεων, θεωρείται ότι είναι αποτέλεσμα των αλλαγών των αναπαραγωγικών συμπεριφορών της ελληνικής κοινωνίας, όπως αναπτύχθηκαν μεταπολεμικά, της υπογονιμότητας, της ατεκνίας για βιολογικούς λόγους, της ανεργίας, της εισοδηματικής αβεβαιότητας αλλά και της έλλειψης ουσιαστικής στήριξης από το κράτος. Η απόκτηση και η ανατροφή ενός παιδιού, ιδίως στη σύγχρονη εποχή, κοστίζει τόσο σε επίπεδο χρημάτων όσο και σε επίπεδο χρόνου. Οι δομές και οι υπηρεσίες του κοινωνικού κράτους δεν επαρκούν για τη στήριξη της οικογένειας, ώστε να μπορούν όλες οι μητέρες να εργάζονται.
Το Παράρτημα Θεσσαλονίκης της Ε.Γ.Ε., στην εκδήλωση που οργάνωσε με την συνεργασία του Δημοτικού Συμβουλίου Νέων του Δήμου Θεσσαλονίκης με θέμα: «Μητρότητα: Φυσική ή υποβοηθούμενη, υιοθεσίες / τεκνοθεσίες», κατέληξε σε σημαντικά συμπεράσματα για τις αιτίες του δημογραφικού προβλήματος:
- Ελλιπής κρατική πρόνοια και ελλιπές νομοθετικό πλαίσιο.
- Έλλειψη υποδομών (βρεφονηπιακοί σταθμοί, ολοήμερα σχολεία)
- Έλλειψη πληροφόρησης για το δημογραφικό πρόβλημα
- Ανεργία, χαμηλά εισοδήματα
- Ελλείψεις σε νοσοκομεία και ιατρικές μονάδες
- Εργασία και των δύο γονέων
- Διάκριση δημοσίου-ιδιωτικού τομέα σχετικά με την γονεϊκότητα
Προτάσεις :
Το πρόβλημα της υπογεννητικότητας στην Ελλάδα και η καθυστέρηση προγραμματισμού δημιουργίας οικογένειας, απαιτεί :
- Ανάπτυξη νέων μεθόδων
- Ανάπτυξη θεσμών όπως σχολές γονέων
- Αύξηση του εργατικού δυναμικού
- Κίνητρα και επιδόματα:
- Αντιμετώπιση γραφειοκρατίας
- Ανάπτυξη επενδύσεων
- Λήψη μέτρων υπερ των γονέων
- Ανάπτυξη δομών για νέες μητέρες και γονείς
- Αλλαγές στο νομοθετικό σύστημα για τα πρώτα χρόνια της μητρότητας
- Επιδότηση εξωσχολικών δραστηριοτήτων των παιδιών
- Αντιμετώπιση αυξημένου κόστους εκπαίδευσης
Μητρότητα και επαγγελματική καριέρα: μπορούν να συνδυαστούν;
Μια από τις πιο σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες μητέρες είναι η συμφιλίωση μεταξύ εργασίας, μητρότητας και προσωπικών φιλοδοξιών. Το 24% των γυναικών εγκαταλείπουν την εργασία τους τον πρώτο χρόνο μετά την γέννηση του παιδιού τους. Η ανισότητα ανδρών και γυναικών σε ότι αφορά τη συμμετοχή τους στο εργατικό δυναμικό στην Ελλάδα είναι εντυπωσιακή. Ενώ το ποσοστό των ανδρών που συμμετέχει στο εργατικό δυναμικό είναι 84,4%, το αντίστοιχο ποσοστό στις γυναίκες είναι μόνο 67,2%.
Η Ελλάδα, διαθέτει πενιχρό μίγμα πολιτικών σε δημόσιες δαπάνες και επιδόματα για την ενίσχυση του δημογραφικού, σε αντίθεση με ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως του Βορρά. Η ελληνική οικογένεια, ακόμα και σήμερα, βασίζεται στη βοήθεια των γιαγιάδων και των παππούδων και αυτό δεν είναι καθόλου ζημιογόνο, όταν αυτοί υπάρχουν και μπορούν να βοηθήσουν. Ωστόσο, η αλλαγή του μοντέλου της παραδοσιακής οικογένειας και η εξασθένιση των άτυπων δικτύων υποστήριξης αφήνουν ένα σημαντικό κενό που πρέπει να καλυφθεί από άλλες δομές του δημόσιου τομέα. Σήμερα, οι Ελληνίδες είναι δύσκολο να συνδυάσουν την απασχόληση και τη μητρότητα, λόγω της έλλειψης προσιτών υπηρεσιών φροντίδας και εκπαίδευσης, των χαμηλών επιπέδων σε παροχές και επιδόματα και των μικρών γονικών αδειών με χαμηλά επιδόματα.
Στο θέμα της ισότητας των φύλων η Ελλάδα επίσης υστερεί σημαντικά. Κατατάσσεται στην τελευταία θέση στην ΕΕ με βάση τον Δείκτη Ισότητας των Φύλων του EIGE για το 2021.
Το Παράρτημα Θεσσαλονίκης , από την έρευνά του, κατέληξε στα παρακάτω συμπεράσματα, για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι νέες οικογένειες στο συνδυασμό εργασίας και οικογένειας:
- ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Δυσκολίες:
- Διακρίσεις και στερεότυπα λόγω φύλου «Σκοπεύεις να κάνεις παιδί;»
- Μισθολογικές Διαφορές
- Γυναικείες-Ανδρικές Δουλειές
- Δυσκολία ανέλιξης σε θέσεις ευθύνης
- Περιορισμός εξέλιξης
- Οι άνδρες δεν υποστηρίζονται από άδεια πατρότητας
- Δεν υπάρχει στήριξη μονογονεϊκών οικογενειών
- Έλλειψη υποδομών κράτησης σε χώρους εργασίας κι εκτός αυτών
- Επαγγελματική Εξέλιξη, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες:
- Διακρίσεις στον χώρο εργασίας
- Άδειες (τήρηση άδειας μητρότητας και πατρότητας και ενίσχυσή τους)
- Διαφορές ανάμεσα σε ύπαιθρο και πόλη
- Κρατική στήριξη οικογένειας στο οικονομικό κομμάτι
- Δυσκολία συνδυασμού γονεϊκότητας κι εξέλιξης
Προκλήσεις:
- Χρόνος
- Στήριξη (από κράτος ή φιλικά-συγγενικά πρόσωπα)
- Πρόνοια
- Σχέση γονέων παιδιών
- Μονογονεϊκές οικογένειες-Πρότυπα
Συμπεράσματα:
- Ελλιπής ψυχολογική και οικονομική στήριξη
- Έλλειψη επίβλεψης τήρησης της νομοθεσίας
- Ανισότητα μισθολογική και στην εξέλιξη
- Το να εργάζεσαι μπορεί να σε αποθαρρύνει από το να κάνεις οικογένεια
Προτάσεις:
- Ένταξη εταιρειών στο πρόγραμμα ισότητας στις επιχειρήσεις
- Υποδομές φύλαξης παιδιών εντός των χώρων εργασίας
- Αυστηρότεροι έλεγχοι στις επιχειρήσεις
- Νταντάδες της γειτονιάς
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ- ΥΠΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ & ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ
Οι πολιτικές για την οικογένεια και την ισότητα των φύλων μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην επίλυση του δημογραφικού προβλήματος και στη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας.
Η πολιτεία οφείλει να σχεδιασει μια νέα οικογενειακή πολιτική για την ελληνική οικογένεια με μέτρα τα οποία θα δημιουργούν θετικά κίνητρα στις εξής διαστάσεις: α) αύξηση του οικογενειακού εισοδήματος , β) πολιτικές ή πρακτικές που ενθαρρύνουν την τεκνοποίηση και την εναρμόνιση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής, και γ) ίσες ευκαιρίες για όλους .
Σε αυτό το πλαίσιο, προτείνουμε μία δέσμη πολιτικών και μέτρων:
- Την εφαρμογή ενός πακέτου μέτρων με πρόνοια για την γέννα, προγεννητικό έλεγχο, τοκετό, εμβόλια, ισόνομη φορολόγηση για το πλήθος των παιδιών
- Την ενίσχυση των επιδομάτων τοκετού και παιδιών από το πρώτο παιδί
- την καθιέρωση πριμ απόκτησης τέκνου για μητέρες κάτω των 30 ετών (άνω των 2000 ευρώ ανά παιδί)
- τη διεύρυνση των κριτηρίων ένταξης παιδιών σε βρεφονηπιακούς σταθμούς
- την οικονομική υποστήριξη των Δήμων για τη δημιουργία επιπλέον υποδομών παιδικών αλλά και βρεφοκομικών σταθμών που φιλοξενούν παιδιά ηλικίας μέχρι 2,5 ετών
- Εισαγωγή νέων δομών, όπως ο θεσμός των βοηθών μητέρων (εκπαιδευμένες γυναίκες που φυλάσσουν στο σπίτι τους 4-5 παιδιά).
- Το πρόγραμμα του Υπουργείου Κοινωνική Συνοχής και Οικογένειας «Νταντάδες της Γειτονιάς», να επεκταθεί σε όλους τους Δήμους της χώρας, για να βοηθήσει στην πράξη τους γονείς στη φύλαξη και φροντίδα των βρεφών και νηπίων και να τους διευκολύνει στην καθημερινότητά τους.
- Να φροντίσει για την οικονομική ενίσχυση των μονογονεικών και πολύτεκνων οικογενειών
- να παρέχει ψυχολογική στήριξη στις νέες μητέρες με θεσμούς , όπως οι επισκέπτριες υγείας,
- να προφυλάξει από περιστατικά ενδοοιογενειακής βίας,
- να εφαρμόσει προγράμματα οικογενειακού προγραμματισμού, για τις μεθόδους σύλληψης, αντισύλληψης, πρόληψης των ανεπιθύμητων κυήσεων και αμβλώσεων.
- Η πολιτεία να προστατέψει τα εργασιακά δικαιώματα των γυναικών πριν και μετά την απόκτηση παιδιού και τον τοκετό από την κερδοσκοπία.
- Στεγαστική πολιτική, ειδικά σχεδιασμένη για τα νέα ζευγάρια, και ιδίως για τρίτεκνες και πολύτεκνες οικογένειες. Να δίνονται επιδόματα ενοικίου και μετακόμισης για νέα ζευγάρια.
- να δοθούν κίνητρα στους νέους ανθρώπους που θέλουν να αποκτήσουν παιδιά, όπως προσλήψεις στο δημόσιο, παροχή οικονομικών κινήτρων για την απόκτηση τρίτου παιδιού, αναγκαία για να ξαναγίνει η οικογένεια μόδα.
- Η νέα οικογενειακή πολιτική πρέπει να λαμβάνει υπόψη και να βασίζεται στην έντονη οικογενειακή ποικιλομορφία (γάμοι, ελεύθερη συμβίωση, σύμφωνα συμβίωσης) η οποία συνιστά πλέον μία πρόκληση για τη χώρα μας.
- Πρακτικές υπέρ της συμφιλίωσης οικογενειακών και επαγγελματικών υποχρεώσεων των εργαζομένων, όπως μερική απασχόληση, ευέλικτο ωράριο, τηλεργασία, συμπιεσμένη εβδομάδα, μακροπρόθεσμες άδειες, μερικώς αμειβόμενες και εξασφαλισμένες άδειες μητρότητας και προγράμματα ένταξης και επανένταξης στην αγορά εργασίας.
- Καλύτερος συγχρονισμός μεταξύ των κοινωνικών ωραρίων και των ωραρίων εργασίας. Ένα καλό παράδειγμα στην κατεύθυνση αυτή είναι τα ολοήμερα σχολεία με την ελαχιστοποίηση της μελέτης στο σπίτι, ενώ σημαντικός είναι ο θεσμός της δημιουργικής απασχόλησης και σε περιόδους θερινών και άλλων διακοπών για τα σχολεία.
- Βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης παιδικής φροντίδας από τους δημόσιους και ιδιωτικούς σταθμούς (πρόγραμμα "Κυψέλη")
- Χρειάζεται μεγαλύτερη ευελιξία στις γονικές άδειες για μητέρες και πατέρες.
- Εναρμόνιση κανόνων και δικαιωμάτων για τις γονικές άδειες ανάμεσα στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα αλλά και για τους αυτοαπασχολούμενους
- Να δημιουργηθεί ένα ουσιαστικό σχολείο, με κατάλληλο προσωπικό πέραν των εκπαιδευτικών (ψυχολόγοι, νοσηλευτές, τραπεζοκόμοι) και τις σωστές υποδομές (τραπεζαρίες, χώροι ξεκούρασης, παιχνιδιού, άθλησης).
- Το σχολικό περιβάλλον να μην έχει μόνο το ρόλο μάθησης και φύλαξης των παιδιών, αλλά μέσα στο σχολείο τα παιδιά να δραστηριοποιούνται, να κοινωνικοποιούνται, να ταξιδεύουν, να αξιοποιούν τις ικανότητες και τα χαρίσματά τους και φυσικά, να είναι ήρεμα και χαρούμενα και μαζί με αυτά και οι μητέρες τους.
- Οικογενειακές πολιτικές και ισότητα φύλων στην εργασία: Ένταξη εταιρειών στο πρόγραμμα ισότητας στις επιχειρήσεις. Υποδομές φύλαξης παιδιών εντός των χώρων εργασίας.
- Επιπλέον, για την αντιμετώπιση του Δημογραφικού προβλήματος-υπογεννητικότητας : απαιτείται δημιουργία Γραφείου Δημογραφικής Πολιτικής στη Βουλή (στα πρότυπα του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους), το οποίο θα υπάγεται στον Πρόεδρο της Βουλής και θα παρακολουθεί τη δημογραφική κατάσταση της χώρας, καθώς και την υλοποίηση των μέτρων δημογραφικής πολιτικής.
- ΙΑΤΡΙΚΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ (Ι.Υ.Α.)
Ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή (Ι.Υ.Α.): κάθε περίπτωση κυοφορίας και τεκνοποίησης που επιτυγχάνεται με μεθόδους άλλες πλην της φυσιολογικής ένωσης άνδρα και γυναίκας και οι οποίες εφαρμόζονται σε ειδικά οργανωμένες μονάδες ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (Μ.Ι.Υ.Α.). (ορισμός του ν. 3305/2005. Από το 1978 που γεννήθηκε η Louise Brown, το πρώτο παιδί στον κόσμο με εξωσωματική γονιμοποίηση και εμβρυομεταφορά, έως σήμερα η επιστημονική πρόοδος είναι συνεχής και ιδιαίτερα στο χώρο της Εμβρυολογίας, της Βιολογίας και της Γενετικής.
Η Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή (ΙΥΑ) αποτελεί αναμφίβολα ένα από τα πιο εντυπωσιακά επιτεύγματα της ιατρικής και των βιολογικών επιστημών. Οι σύγχρονες αναπαραγωγικές τεχνικές είναι δυνατόν να δικαιώσουν τις προσδοκίες των υπογόνιμων συζύγων- ζευγαριών και να ικανοποιήσουν τη βαθειά ανάγκη της πατρότητος και της μητρότητος.
Σήμερα, περισσότερα από 3 εκατομμύρια παιδιά έχουν γεννηθεί μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης παγκοσμίως, ενώ σε 16 ευρωπαϊκές χώρες, τα βρέφη που γεννιούνται με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή ανέρχονται στο 3,9% όλων των γεννήσεων. Στην Ελλάδα βλέπουμε ότι από το 2005 λειτουργούν περίπου 50 κλινικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, αριθμός μεγαλύτερος από άλλες ευρωπαϊκές χώρες με τον ίδιο πληθυσμό.
Χάρη στις εξελίξεις στην εξωσωματική γονιμοποίηση, στην κατάψυξη ωαρίων αλλά και στη δωρεά ωαρίων, οι γυναίκες προχωρημένης ηλικίας έχουν αρκετές πιθανότητες να ολοκληρώσουν με επιτυχία μια εγκυμοσύνη.
Η Ελλάδα ρύθμισε τα θέματα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής με τους ν. 3089/2002 και 3305/2005. Ο δε νόμος 3089/2002 ενσωματώνει νέα άρθρα στον Αστικό Κώδικα και τροποποιεί τις υφιστάμενες ρυθμίσεις, ως αποτέλεσμα των νέων τεχνικών αναπαραγωγής.
Το προστατευόμενο δικαίωμα της επιθυμίας ενός ζευγαριού με πρόβλημα υπογονιμότητας, να αποκτήσει τέκνο με μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, τα δικαιώματα που έχουν τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια και οι μονογονεϊκές οικογένειες για απόκτηση τέκνου, η ανάμειξη τρίτου προσώπου μέσω της παρένθετης μητρότητας ή της δωρεάς γενετικού υλικού, η κρυοσυντήρηση των εμβρύων, η επιλογή του φύλου του παιδιού στο εργαστήριο, είναι ζητήματα που απασχολούν και θέτουν ηθικά διλήμματα στην κοινωνία.
Στα διλήμματα τα οποία προέκυψαν από την χρησιμοποίηση των μεθόδων ιατρικής υποβοήθησης της αναπαραγωγής, ο Έλληνας νομοθέτης έχει δύο σταθερά ερείσματα : Το Σύνταγμα (το δικαίωμα της αναπαραγωγής βρίσκει την κατοχύρωσή του στο άρθρο 5 §1 του Σ) και τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης του Οβιέδο του 1997 «για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη βιοϊατρική» (που κυρώθηκε με το νόμο 2619/1998). Η τελευταία αναφέρεται στην απαγόρευση επιλογής φύλου (με εξαίρεση την επιλογή που επιβάλλεται από ιατρικούς λόγους), την απαγόρευση της αναπαραγωγικής κλωνοποίησης και το επιτρεπτό ερευνών σε γονιμοποιημένα ωάρια.
Ο N. 3305/2005 για την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή ορίζει ότι μοναχικές γυναίκες μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτήν. Καθώς ο νομοθέτης δεν διερευνά τον σεξουαλικό προσανατολισμό των γυναικών αυτών και ενώ θεωρητικά δεν επιτρέπεται η πρόσβαση ομόφυλων γυναικών στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, το αποτέλεσμα είναι ότι στην πράξη παρέχεται αυτή η δυνατότητα. Σύμφωνα με τα νομοθετικά πλαίσια σε άλλες χώρες της ΕΕ (όπως το Βέλγιο, η Δανία, η Εσθονία, η Φινλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο), δίνεται η συγκατάθεση για τη χρήση αυτών των τεχνικών σε ανύπαντρες γυναίκες, καλύπτει και τις γυναίκες που έχουν αυτοπροσδιοριστεί ως ομοφυλόφιλες.
Από το γράμμα του αρθρ. 1456 ΑΚ («αν η υποβοήθηση αφορά άγαμη γυναίκα, η συναίνεση αυτή και, εφόσον συντρέχει περίπτωση ελεύθερης ένωσης, του άνδρα με τον οποίο συζεί») δεν καταλείπεται αμφιβολία ότι η αναφορά στα ζευγάρια που συμβιώνουν ελεύθερα δεν καλύπτει και τα ομόφυλα, αλλά μόνο τα ετερόφυλα -και αυτό ισχύει για όλες τις μεθόδους Ι.Υ.Α.
- ΑΝΑΔΟΧΗ ΚΑΙ ΥΙΟΘΕΣΙΑ/ΤΕΚΝΟΘΕΣΙΑ
Η αναδοχή και η υιοθεσία είναι δύο θεσμοί του Οικογενειακού Δικαίου, για την προστασία των τέκνων, που μεγαλώνουν σε δυσλειτουργικές οικογένειες ( ν.4538/2018 περί αναδοχής και υιοθεσίας) και την αποϊδρυματοποίηση τους.
Η αναδοχή διαφέρει από την υιοθεσία.
Η αναδοχή δεν είναι υιοθεσία. Στην αναδοχή, ένα ανήλικο παιδί που οι αρμόδιες κοινωνικές υπηρεσίες το έχουν απομακρύνει από τους γονείς του για διάφορους λόγους (από κακοποίηση έως οικονομική αδυναμία) τοποθετείται υπό την προστασία μιας ανάδοχης οικογένειας έως ότου ενηλικιωθεί (ή πάψουν οι συνθήκες που επέβαλαν την απομάκρυνση από τους βιολογικούς γονείς του), έτσι ώστε να μην περάσει όλα αυτά τα χρόνια σε κάποιο ίδρυμα. Οι βιολογικοί γονείς διατηρούν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους όπως και τη συγγενική σχέση με το παιδί. Η υιοθεσία, πάλι, είναι διαδικασία με την οποία ο θετός γονέας αποκτά όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τού γονέα, καθώς και συγγενική σχέση.
Ο όρος υιοθεσία γεννήθηκε στην ελληνιστική εποχή και ετυμολογείται από τη φράση υιόν θέσθαι. Τον καιρό εκείνο η υιοθεσία αποσκοπούσε στο να ικανοποιήσει ανάγκες του θετού γονέα (να διατηρηθεί η περιουσία, να μη χαθεί το οικογενειακό όνομα) και βέβαια, αφού οι γυναίκες δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα, μόνο οι άντρες μπορούσαν να θέσουν υιόν και μόνο αγόρι είχε νόημα να υιοθετηθεί. Απηχεί λοιπόν ο όρος μια εποχή και μια κοινωνία που δεν έχει καμιά σχέση με τη δική μας.
Αν τεθεί ζήτημα αλλαγής του όρου, θεωρούμε ότι ο όρος τεκνοθεσία είναι πιο ακριβής γιατί «τέκνα» είναι τα δικά μου παιδιά, ενώ «παιδιά» είναι όλα.
- ΓΑΜΟΣ ΟΜΟΦΥΛΩΝ ΛΟΑΤΚΙ και ομόφυλες οικογένειες
Σύμφωνα με έρευνες του 2016 σε Δυτικές χώρες, το 93% των ανδρών και το 87% των γυναικών αυτοχαρακτηρίζονται σαν πλήρως ή κυρίως ετεροφυλόφιλοι και το 2% των ανδρών και το 0,5% των γυναικών σαν πλήρως ομοφυλόφιλοι. Στην Ελλάδα σήμερα η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα αριθμεί περίπου 100.000 άτομα.
Το ζήτημα της απόκτησης παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια είναι επίκαιρο και αμφιλεγόμενο. Η ανάγκη και η επιθυμία πολλών ομόφυλων ζευγαριών για το δικαίωμα στη γονεϊκότητα, γεννά το ερώτημα αν η κοινωνία πρέπει να το αποδεχτεί.Ωστόσο, όλο και περισσότερα ομόφυλα ζευγάρια έχουν παιδιά, των οποίων η σχέση με τους γονείς δεν διασφαλίζεται νομικά. Οι αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας μεταβάλλονται συνεχώς. Τον Απρίλιο του 2015 στην έρευνα της διαΝΕΟσις «Τι πιστεύουν οι Έλληνες», το 36,3% των Ελλήνων δήλωνε υπέρ του δικαιώματος των ομόφυλων ζευγαριών στον γάμο, ενώ το Φεβρουάριο του 2022, το ποσοστό των Ελλήνων που δήλωνε υπέρ του γάμου ομοφύλων είχε φτάσει το 51,7%.
Το Παράρτημα Αχαρνών της Ε.Γ.Ε., έκανε έρευνα όσον αφορά στη θεσμοθέτηση του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών, στην οποία φάνηκαν ποιες είναι οι πεποιθήσεις των κατοίκων της περιοχής του Δήμου Αχαρνών για το ζήτημα, έτσι όπως αυτές καταγράφηκαν το διάστημα 12 με 25 Ιανουαρίου 2024. α) Στο ερώτημα: «Εκτιμάτε ότι πρέπει να υπάρξει πολιτικός γάμος των ομόφυλων ζευγαριών», υπάρχει μια καθαρή υπεροχή της άρνησης με τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών. β) Το ίδιο μοτίβο εμφανίζεται σε ότι αφορά την τεκνοθεσία (υιοθεσία) από ομόφυλα ζευγάρια, με τις αρνητικές απαντήσεις να σημειώνουν καθαρό προβάδισμα. γ) Σε ότι αφορά την απόκτηση τέκνου με παρένθετη μητέρα έχει αρνητική στάση η πλειονότητα των ανδρών και των γυναικών μεγαλύτερης ηλικίας, ενώ πάνω από τις μισές γυναίκες νεότερης ηλικίας έχουν θετική αποδοχή. δ) Σχετικά με το αν η υιοθεσία παιδιών από ετερόφυλα ζευγάρια εξυπηρετεί καλυτέρα τα δικαιώματα των παιδιών, οι γνώμες διχάζονται, καθώς εμφανίζεται σκεπτικισμός ως προς την επιλογή των οικογενειών.
Συνοπτικά η πλειονότητά του δείγματος εκφράζεται αρνητικά ως προς την πολιτικό γάμο των ομόφυλων ζευγαριών, τη τεκνοθεσία και την παρένθετη κυοφορία. Καταλήγουν όμως ότι οι νέες μορφές οικογένειας που δημιουργούνται, και οι αποφάσεις της Πολιτείας, πρέπει να έχουν ως βασικό σκοπό, την παροχή προστασίας και ασφάλειας και ιδιαίτερα των παιδιών.
Το Παράρτημα Αλεξανδρούπολης έκανε μια έρευνα σχετικά με το πώς επιδρά ο σεξουαλικός προσανατολισμός των γονέων που αφορά στην ψυχική υγεία των παιδιών. Μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι δεν υπάρχουν διαφορές στην ψυχική υγεία των παιδιών που μεγαλώνουν από γονείς του ιδίου φύλου σε σύγκριση με εκείνα που μεγαλώνουν από ετεροφυλόφιλους γονείς.
Η έρευνα δείχνει ότι οι πρωταρχικοί προσδιοριστικοί παράγοντες της ψυχολογικής ευημερίας των παιδιών είναι η οικογενειακή σταθερότητα, η ποιότητα των γονικών σχέσεων και το υποστηρικτικό κοινωνικό περιβάλλον.
Μελέτες έχουν δείξει ότι οι ΛΟΑΤΚΙ γονείς συχνά αντιμετωπίζουν στίγμα και διακρίσεις, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την αντιλαμβανόμενη γονική τους επάρκεια. Ωστόσο, αυτό το στίγμα δεν μεταφράζεται σε αρνητικά αποτελέσματα για τα παιδιά τους. Αντιθέτως, τα παιδιά των ΛΟΑΤΚΙ γονέων αναφέρουν παρόμοια επίπεδα ψυχολογικής ευημερίας και ποιότητας σχέσης γονέα-παιδιού με εκείνα των ετεροφυλόφιλων οικογενειών.
Καθώς η κοινωνική αποδοχή των διαφορετικών οικογενειακών δομών συνεχίζει να αυξάνεται, τα αποτελέσματα της ψυχικής υγείας των παιδιών των ομόφυλων γονέων είναι πιθανό να γίνουν ακόμη πιο ευνοϊκά.
- ΠΑΡΕΝΘΕΤΗ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ /ΚΥΟΦΟΡΙΑ
Το φαινόμενο της κυοφορίας παιδιού / παιδιών από μια γυναίκα στη θέση άλλης, μετά από ένα τυπικό συμβόλαιο με αμοιβή, ούτε νέο είναι ούτε αφορά μόνο τη χώρα μας. Η παρένθετη κύηση έχει τόσο εκτεταμένες συνέπειες ώστε εγείρει ένα πλήθος από ηθικά, νομικά και ψυχολογικά ζητήματα.
Στην περίπτωση της διαδικασίας απόκτησης παιδιού, η άποψη ότι θα πρέπει εξίσου ετερόφυλα και ομόφυλα ζευγάρια να μπορούν να αποκτήσουν παιδί μέσω της παρένθετης μητρότητας είναι σαφέστατα εις βάρος της γυναίκας ως φύλο και ως ύπαρξη, της οποίας το σώμα εργαλειοποιείται στο όνομα κάποιων «δικαιωμάτων». Γυναίκες φτωχές, ευάλωτες, να διαθέτουν το σώμα τους, σε μια αγορά που κινείται με τους όρους της ζήτησης και της προσφοράς, σε πλούσιους ανθρώπους που έχουν την δυνατότητα να αγοράσουν και να επιστρέψουν το εμπόρευμα βρέφος στην παρένθετη μητέρα αν δεν τους κάνει.
Παρόλο που η ελληνική κοινωνία είναι βαθιά πιο παραδοσιακή και προσανατολισμένη στην οικογένεια, το νομοθετικό πλαίσιο απεικονίζει μια πολύ φιλελεύθερη προσέγγιση σε αυτό το θέμα.
Η παρένθετη μητρότητα απαγορεύεται σε Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Αυστρία, Σουηδία, Νορβηγία, Φινλανδία, Βέλγιο, Λιθουανία, Σλοβακία, Λετονία, Ελβετία. Άλλα κράτη δεν περιέχουν συγκεκριμένη νομοθετική πρόβλεψη για την παρένθετη μητρότητα (όπως η Τσεχία, η Κύπρος, η Εσθονία, η Λιθουανία, το Λουξεμβούργο, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Σλοβακία, η Σλοβενία).
Τίθεται το ερώτημα : Τι είναι τελικά η παρένθετη κύηση; Πράξη αλτρουισμού και ανιδιοτελής προσφορά ή εμπορευματοποίηση του ανθρώπινου σώματος και μια κερδοφόρα βιομηχανία;
Το Παράρτημα ΚΩ πραγματοποίησε στις 19 Μαΐου 2024 ημερίδα με θέμα «Παρένθετη κύηση. Μύθοι και αλήθειες» σε συνεργασία με τον Δικηγορικό και τον Ιατρικό Σύλλογο Κω.
Συμπεράσματα:
Η ψυχολογία της κυοφόρου και γενικότερα οι ψυχολογικές προεκτάσεις της παρενθετότητας διαφέρουν από γυναίκα σε γυναίκα. Το βίωμα της παρένθετης κύησης διαφέρει λόγω της μοναδικότητας των προσωπικοτήτων τους. Πολλές γυναίκες βιώνουν αντικρουόμενα συναισθήματα μεταπίπτοντας από καταστάσεις ευφορίας σε καταστάσεις άγχους και φόβου. Κάθε γυναίκα έχει ανάγκη την κατανόηση και την στήριξη από τον περίγυρό της προκειμένου να μπορεί να επεξεργαστεί αυτά τα συναισθήματα και να τα αποδεχθεί ως φυσιολογικά. Στην περίπτωση όμως της συναλλαγής, μπορούμε να μιλάμε για σωστή ενημέρωση, φροντίδα και συμβουλευτική υποστήριξη της παρένθετης μητέρας τόσο κατά τη διάρκεια της κύησης όσο και για μετά τον τοκετό;
Υπάρχουν σημαντικά βιοηθικά διλήμματα που επηρεάζουν το παιδί και τους γονείς, σε όλες τις κοινωνίες και θρησκείες. Αυτό που διαχωρίζει την παρένθετη μητρότητα από τις άλλες αναπαραγωγικές τεχνικές δεν είναι η τεχνολογία από μόνη της αλλά οι συνθήκες εφαρμογής της.
Η Σύμβαση του Οβιέδο, το πρώτο ιστορικά νομοθέτημα διεθνούς δικαίου της σύγχρονης ιατρικής πράξης με δεσμευτικό χαρακτήρα, προβλέπει ρητά πως το ανθρώπινο σώμα και τα τμήματά του δεν πρέπει να αποτελούν πηγή οικονομικού οφέλους. Το παράδοξο είναι ότι η παρένθετη μητέρα συμβάλλεται αρχικά ως ηθικό πρόσωπο αλλά ολοκληρώνει τις υποχρεώσεις της ως res (πράγμα). Ενδιαφέρουσα η ορολογία : «παρένθετη μητέρα» / «μητέρα κύησης» / «κυοφόρος»: η γυναίκα που συμφωνεί να κυοφορήσει και να γεννήσει ένα παιδί (ή περισσότερα) στο πλαίσιο μιας συμφωνίας παρένθετης μητρότητας.«Προβλεπόμενοι γονείς» ή «αναθέτοντες γονείς» ή «προοριζόμενοι γονείς» ή «κοινωνικοί γονείς»: τα άτομα για λογαριασμό των οποίων η παρένθετη μητέρα συμφωνεί να κυοφορήσει και να γεννήσει το παιδί.
Σε ό,τι αφορά στη θέση της Ε.Γ.Ε.: Δεν μπορεί να προσεγγίζεται η κυοφορία του παιδιού με όρους εμπορικής πράξης και οικονομικής συναλλαγής , γιατί η μητρότητα συνίσταται στην προσωπική σχέση, στην αγάπη, στη φροντίδα και ευθύνη για το παιδί. Κάθε ενέργεια παρένθετης κυοφορίας ευνοεί τη θεώρηση της γυναίκας ως μιας «αναπαραγωγικής μηχανής», με κατακερματισμένο σώμα, ενώ θέτει σε κίνδυνο τη ζωή, την αξιοπρέπεια και την ασφάλεια, κυρίως των πιο ευάλωτων γυναικών, αλλά και των βρεφών, τα οποία από τη στιγμή της γέννησής τους αποτελούν εμπορεύματα και αντικείμενα ανταλλακτικής αξίας και χρήσης. Υπ΄αυτές τις συνθήκες δεν γίνεται αποδεκτή η άποψη ότι η παρένθετη κύηση στοχεύει στην επίλυση του προβλήματος της υπογεννητικότητας .
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΥΙΟΘΕΣΙΑ / ΤΕΚΝΟΘΕΣΙΑ
- Να προστεθεί στο Άρθρο 21Σ (για την προστασία της μητρότητας) μια παράγραφος στην οποία είναι φανερή η στήριξη της μητρότητας.
- Μετονομασία του όρου «παρένθετη μητρότητα», σε «παρένθετη κυοφορία» καθώς ο ρόλος μητρότητα προϋποθέτει τον ρόλο της μητέρας κι όχι μόνο την κυοφορία.
- Να δίνεται προτεραιότητα στην τεκνοθεσία έναντι της παρένθετης κυοφορίας.
- Δίνει η κοινωνία κατάλληλα κίνητρα για την μητρότητα; Ενίσχυση δομών για τα παιδιά (προσαρμογή ωραρίων γονέων, τηλεργασία, ενίσχυση βρεφονηπιακών σταθμών, ολοήμερο σε δημοτικά)
- Μετονομασία του όρου υιοθεσία σε τεκνοθεσία.
- Περιορισμός γραφειοκρατίας στην διαδικασία της τεκνοθεσίας.
- Έλεγχοι για την καταλληλότητα της οικογένειας η οποία επιθυμεί να αποκτήσει παιδί μέσω τεκνοθεσίας.
Η μητρότητα, φυσική ή υποβοηθούμενη, είναι αναμφίβολα μια έννοια καίριας σημασίας μιας και αποτελεί μια διαδικασία συνέχισης, όχι μόνο της ανθρώπινης ζωής αλλά και της εθνικής υπόστασης. Επομένως κάθε χώρα, ιδιαίτερα αυτές που έχουν πρόβλημα υπογεννητικότητας, όπως η Ελλάδα, θα πρέπει να πάρει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία της.
Ένωση Γυναικών Ελλάδας , Οκτώβριος 2024
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ ΕΝΩΣΗΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ
Θέμα: «Μητρότητα: φυσική ή υποβοηθούμενη, τεκνοθεσίες»
Καρδίτσα – Σάββατο 19 Οκτωβρίου 2024
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Α Μέρος: Ανοιχτή εκδήλωση
9.30 – 10.00 Προσέλευση – Εγγραφή
10.00-10.30 Έναρξη από την Πρόεδρο του Παραρτήματος
Καρδίτσας Δώρα Μέλλου
Χαιρετισμοί εκπροσώπων Περιφερειακής και
Τοπικής Αυτοδιοίκησης
10.30-10.45 Δέσποινα Λογιάδου Πρόεδρος Π.Δ.Σ.
«Γιατί επιλέξαμε αυτό το θέμα και την πόλη
της Καρδίτσας»
10.45-11.15 «Παρένθετη Μητρότητα και Βιοηθικά
Διλήμματα» Κοκώνας Χατζαντώνη,
Δρ. Βιολογίας. Παρουσιάζει η Χρυσούλα
Σαπουλίδου, Γραμματέας Παρ/τος Κω
11.15-11.45 Συμπερίληψη και ανεκτικότητα: Καταγραφή απόψεων για την τεκνοθεσία και την παρένθετη κύηση. Παρουσιάζουν η Λίτσα Αλεξάνδρου Πρόεδρος Παρ/τος Αχαρνών και η Δρ. Αναστασία Παμουκτσόγλου
11.45-12.15 «Μητρότητα-Οικογένεια-Γεννητικότητα» Κατερίνα Σταθοπούλου, φιλόλογος , Πρόεδρος Μορφωτικού Συλλόγου Δήμου Σοφάδων
12.15-13.00 Ερωτήσεις – Τοποθετήσεις
13.00 14.30 Διάλειμμα για πρόχειρο φαγητό
Β Μέρος: Κλειστή συνεδρίαση
14.30 – 15.30 Παρουσίαση εισήγησης ενός Περιφερειακού Συμβουλίου με θέμα: ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΕΚΝΟΘΕΣΙΑ. Τοποθετήσεις – Συμπεράσματα
15.30- 17.00 Οργανωτικά θέματα και προτάσεις για το θέμα που θα επεξεργαστούμε το 2025
Το βράδυ φαγητό στο κέντρο «ΑΝΤΩΝΙΟΥ» στο χωριό Μητρόπολη
Κόστος 20,00 το άτομο